ปรากฎการณ์ Rashomon: เพราะเราล้วนมีความจริงในแบบของตัวเอง

ความจริงมีเพียงหนึ่งเดียวจริงหรือไม่ ?

นั่นเป็นคำถามที่เรามักถามเวลาฝึกทักษะการคิดกัน ซึ่งแน่นอนว่าถ้ามองจากหลักวิทยาศาสตร์แล้ว ความจริงหรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นนั้นก็มีเรื่องเดียว แต่ "ความจริงในใจ" และ "ความจริงในสายตา" ของแต่ละคนจะเหมือนด้วยหรือเปล่า ?

หนึ่งในเรื่องที่ถูกยกมาเปรียบเปรยเรื่องนี้อยู่เสมอคือ Rashomon ที่เป็นเรื่องสั้นของ ริวโนะสุเกะ อาคุตากาวะ ซึ่งถูกนำไปทำเป็นภาพยนตร์สุดคลาสสิคของอากิระ คุโรซาวะ ว่าด้วยการเล่าเรื่องพิจารณาคดีตาโจมารุ โจรป่าผู้สังหารซามูไรและได้ทำการย่ำยีหญิงสาวผู้เป็นภรรยาของซามูไร ซึ่งเรื่องก็ดูจะไม่มีอะไรมากนักเมื่อฟังความจากตัวจำเลยที่เล่าเรื่องนี้อย่างห้าวหาญ

แต่เมื่อครั้นให้ตัวภรรยาซามูไรมาขึ้นให้ เหตุการณ์ดังกล่าวกลับถูกเล่าพลิกผันไปอีกทางหนึ่งจนต้องมีให้คนเข้าทรงไปทำการอัญเชิญวิญญาณซามูไรมาให้การด้วย

สิ่งที่ยอดเยี่ยมจากเรื่องสั้นนี้และถูกนำไปถ่ายทอดในฉบับภาพยนตร์คือการที่เราที่เป็นคนนอกจะถูกตั้งคำถามเลยว่าเราอยากจะเชื่อความจริงของใครกัน ? และความจริงของใครดูจะเป็นความจริงที่สุดกันแน่ ?

ในบทละครเวทีฉบับภาษาไทยโดยหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช มีความตอนหนึ่งที่พูดเรื่องไว้ได้อย่างจับใจมนุษย์เรานี้ต่างมองเห็นความจริงในแบบที่เราอยากมอง และแม้ความจริงจะมีหนึ่งเดียว แต่ความจริงของแต่ละคนนั้นไม่ได้เหมือนกัน

พอเป็นเช่นนี้แล้ว เวลาที่เราได้รับฟัง "ความจริง" อะไรนั้น มันจึงอย่าเพิ่ง "ปลงใจเชื่อ" เพราะความจริงของคนที่เหล่านั้นอาจจะมีความจริงในแบบของเขาซ้อนทับความจริงอีกที เป็นเราเองซึ่งเป็นผู้ฟังต้องตระหนักและวิเคราะห์ให้ดี ไม่ว่าจะด้วยการเป็นเหตุและผล ความเป็นไปได้ต่าง ๆ เพื่อสังเคราะห์ให้เจอว่าความจริงที่แท้จริงนั้นคืออะไรกันแน่

หมายเหตุ: ราโชมอนมีการดัดแปลงเป็นภาพยนตร์ไทยเรื่อง "อุโมงค์ผาเมือง" โดย หม่อมหลวงพันธุ์เทวนพ เทวกุล